Ėshtė njė sėmundje akute e rrugėve tė frymėmarrjes tek derrat, e shkaktuar nga viruse gripale tė tipit A, qė shkaktojnė epidemi gripale tek kjo kafshė. Edhe pse prek nė masė derrat, ngordhshmėria e tyre nga kjo sėmundje mbetet e ulėt. Ky virus ėshtė zbuluar pėr herė tė parė nė vitet 30 tė shekullit tė shkuar.
Xheladin Ujkani, Kisskoms
Ky tekst botohet pas konsultimit tė Organizatės Kiscoms me zyrėn e OBSH-s nė Prishtinė dhe me Prof. Dr. Isme Humolli- Drejtoreshė e Institutit tė Epidemiologjisė nė IKSHPK
Ē'ėshtė gripi i derrave?
Ėshtė sėmundje e organeve tė frymėmarrjes tė derrave e shkaktuar nga virusi i tipit A. Njerėzit, zakonisht nuk sėmurėn nga gripi i derrave, por infeksioni ndėr njerėz mund tė ndodhė. Aktualisht tek njerėzit ėshtė raportuar infeksioni me virusin e gripit tė derrave, tipi H1N1.
A sėmurėn njerėzit nga gripi i derrave?
Normalisht, njerėzit nuk sėmurėn nga gripi i derrave, por infeksioni ndėr njerėz mund tė ndodhė. Ėshtė raportuar se virusi i gripit tė derrave pėrhapet nga njeriu nė njeri, por nuk dihet saktėsisht si ndodh pėrhapja e virusit.
Cilat janė shenjat e sėmundjes sė gripit tė derrave ndėr njerėz?
Simptomat e gripit tė derrave janė tė njėjta me ato tė gripit tė zakonshėm: temperaturė, kollė, dhembje fyti, dhembje trupi, dhembje koke dhe plogėshti. Nė disa raste mund tė paraqitet edhe vjellja dhe diarreja. Komplikim mė i shpeshtė i sėmundjes ėshtė pneumonia.
Si pėrhapet gripi i derrave ndėr njerėz?
Virusi i gripit tė derrave pėrhapet nė tė njėjtėn mėnyrė si gripi i zakonshėm (sezonal). Virusi pėrhapet nėpėrmjet ajrit nga njė person nė tjetrin gjatė kollitjes dhe teshtitjes sė personave tė sėmurė me grip.
Virusi pėrhapet edhe duke prekur gojėn, hundėn dhe sytė me duar tė papastra apo gjėsendet qė pėrmbajnė virusin e gripit.
Personi i infektuar me virusin e gripit tė derrave pėrhap sėmundjen tek personat e tjerė njė ditė para se tė shfaqen shenjat e sėmundjes dhe shtatė ditė pasi tė jenė shfaqur shenjat e sėmundjes.
Njerėzit mund tė infektohen duke ngrėnė mishin e derrit?
Jo, virusi i gripit te derrit nuk transmetohet nė ushqim; nuk mund tė infektohesh nga gripi i derrit duke ngrėnė mishin ose produktet qė kemi prej tij. Mishi mund tė hahet i gatuar nė mėnyrė tė kujdesshme, duke gatuar nė temperature 70-80 gradė. Viruset e gripit tė derrit ashtu si dhe bakteret e viruset e gjallesave tė tjera nuk u rezistojnė dot temperaturave tė larta.
Si parandalohet gripi i derrave?
Nuk ka vaksinė e cila mbron kundėr gripit tė derrave, por sėmundja mund tė parandalohet nėse respektohen kėto parime:
* Mbuloje hundėn dhe gojėn me shami gjatė kollitjes dhe teshtitjes.
* Hedhe nė vend tė sigurt facoletėn pas pėrdorimit.
* Pastroji rregullisht duart me sapun dhe ujė tė nxehtė, veēanėrisht pas kollės, teshtitjes dhe prekjes sė gjėsendeve.
* Mos i prek sytė, hundėn dhe gojėn me duar tė papastra.
* Evitoni kontaktet me personat e sėmurė nga gripi.
* Nėse sėmurėsh me grip mos shko nė punė, shkollė, hapėsira publike, qėndro nė shtėpi pėr tė parandaluar pėrhapjen e infeksionit.
Kėshilla pėr tė sėmurėt?
* Pini mė shumė lėngje,
* Pushoni,
* Merrni ushqim cilėsor me vitamina.
Ekziston terapia antivirusale, e cila duhet tė pėrdoret pas pėrshkrimit nga ana e mjekut. Terapia nė fjalė ėshtė e suksesshme nėse merret sa mė shpejt pas paraqitjes sė shenjave tė sėmundjes.
Vėrejtje:
Autoritet shėndetėsore kosovare kanė ndėrmarrė tė gjitha masat pėr parandalimin e pėrhapjes sė mundshme tė gripit tė derrave dhe pėr kėtė arsye nuk ka vend pėr panik.